Lên công ty thay thuế khoán những điều cần biết!

Chính sách chuyển đổi từ phương pháp thuế khoán sang mô hình doanh nghiệp (thường được hiểu là chuyển từ hộ kinh doanh sang công ty) là một phần trong lộ trình hiện đại hóa quản lý thuế tại Việt Nam, nhằm tăng tính minh bạch, thúc đẩy chuyển đổi số, và khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển bài bản hơn. Dưới đây là phân tích chi tiết về chính sách này, dựa trên các thông tin từ các nguồn uy tín và bối cảnh tại Việt Nam vào năm 2025.

1. Bối cảnh và lý do bỏ thuế khoán

• Thực trạng thuế khoán: Thuế khoán là phương pháp tính thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN) dựa trên doanh thu ước tính do cơ quan thuế ấn định, áp dụng chủ yếu cho các hộ kinh doanh cá thể có quy mô nhỏ, không có sổ sách kế toán phức tạp. Tuy nhiên, phương pháp này bộc lộ nhiều hạn chế:
  • Thiếu minh bạch: Doanh thu ước tính thường không phản ánh chính xác thực tế, dẫn đến thất thu ngân sách hoặc bất công bằng giữa các hộ kinh doanh. Theo Cục Thuế, thuế từ hộ kinh doanh chỉ chiếm 1,5-2% tổng thu ngân sách, chưa tương xứng với tiềm năng (hơn 5 triệu hộ kinh doanh tại Việt Nam).
  • Không khuyến khích phát triển: Thuế khoán không yêu cầu sổ sách kế toán, khiến nhiều hộ kinh doanh không có động lực chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp để tiếp cận các chính sách hỗ trợ (ví dụ: vay vốn, ưu đãi thuế).
  • Không phù hợp với kinh tế số: Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai doanh thu thực tế là xu hướng tất yếu để đảm bảo minh bạch và quản lý hiệu quả.
• Chính sách mới: Theo Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, thuế khoán sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn chậm nhất vào năm 2026. Từ ngày 1/6/2025, khoảng 37.000 hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên bắt buộc chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, thay vì nộp thuế khoán.

2. Chính sách khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên công ty

Chính phủ Việt Nam, thông qua các văn bản như Nghị định 70/2025/NĐ-CP (sửa đổi Nghị định 123/2020/NĐ-CP) và Nghị quyết 198/2025, khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp thông qua các chính sách ưu đãi và hỗ trợ. Dưới đây là các điểm nổi bật:

a. Quy định về chuyển đổi

• Hộ kinh doanh có thể chuyển đổi sang:
  • Doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH), hoặc công ty cổ phần, tùy thuộc vào quy mô và nhu cầu.
  • Hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai thuế theo phương pháp kê khai, tương tự như doanh nghiệp.
• Thời hạn chuyển đổi:
  • Hộ kinh doanh cần nộp hồ sơ khai thuế điều chỉnh chậm nhất ngày thứ 10 kể từ khi bắt đầu kinh doanh, thay đổi phương pháp tính thuế, hoặc thay đổi quy mô/ngành nghề.
  • Từ 1/1/2026, tất cả hộ kinh doanh sẽ bỏ thuế khoán và chuyển sang phương pháp kê khai hoặc từng lần phát sinh, tùy theo mô hình kinh doanh.
• Hóa đơn điện tử: Hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, để kê khai doanh thu thực tế. Hộ kinh doanh nhỏ hơn (doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm) vẫn được áp dụng thuế khoán đơn giản, không bắt buộc hóa đơn điện tử.

b. Chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

• Miễn giảm thuế:
  • Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm đầu kể từ khi đăng ký.
  • Áp dụng thuế suất ưu đãi 15% hoặc 17% (thay vì 20%) cho doanh nghiệp nhỏ.
  • Miễn thuế TNCN cho một số khoản thu nhập, như chuyển nhượng trái phiếu xanh hoặc tín chỉ phát thải.
• Hỗ trợ chuyển đổi số:
  • Bộ Tài chính khuyến khích sử dụng phần mềm kế toán và hóa đơn điện tử, với các ứng dụng như Etax Mobile để hỗ trợ kê khai thuế qua điện thoại.
  • Các chi cục thuế cấp quận/huyện bố trí bộ phận hỗ trợ hộ kinh doanh cài đặt phần mềm, tạo tài khoản hóa đơn điện tử, và hướng dẫn quy trình kê khai.
• Giảm chi phí tuân thủ: Chính phủ đơn giản hóa chế độ kế toán, chứng từ, và hóa đơn cho hộ kinh doanh chuyển đổi, với các mẫu sổ sách đơn giản (có thể ghi tay) không yêu cầu kỹ năng kế toán chuyên môn.
• Hỗ trợ đại lý thuế: Khoảng 800 đại lý thuế được cấp chứng chỉ hành nghề sẵn sàng hỗ trợ hộ kinh doanh với chi phí hợp lý, thay mặt kê khai và làm việc với cơ quan thuế.

c. Lợi ích khi chuyển đổi lên doanh nghiệp

• Minh bạch tài chính: Kê khai doanh thu thực tế giúp phản ánh đúng thu nhập, tăng tính công bằng trong nghĩa vụ thuế, và giảm rủi ro bị xử phạt do giấu doanh thu.
• Tiếp cận hỗ trợ: Doanh nghiệp được hưởng các chính sách ưu đãi (vay vốn, giảm thuế), tiếp cận thị trường lớn hơn, và dễ dàng tham gia các chương trình xúc tiến thương mại.
• Tăng uy tín: Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, giúp xây dựng thương hiệu chuyên nghiệp, dễ dàng ký hợp đồng với đối tác lớn hoặc tham gia thương mại điện tử.
• Thúc đẩy chuyển đổi số: Sử dụng hóa đơn điện tử và phần mềm quản lý giúp hộ kinh doanh quản lý doanh thu, chi phí hiệu quả hơn, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

3. Thách thức khi bỏ thuế khoán và chuyển đổi

• Khó khăn về công nghệ: Nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là người lớn tuổi hoặc có trình độ học vấn hạn chế, gặp khó khăn trong việc sử dụng hóa đơn điện tử và phần mềm kê khai thuế. Ví dụ, chị Hoàng Thúy Khanh (chủ quán ăn tại Hà Nội) lo lắng vì không rành công nghệ và không thuê kế toán.
• Chi phí tuân thủ: Chi phí đầu tư ban đầu cho máy tính tiền, phần mềm kế toán, hoặc thuê đại lý thuế là gánh nặng với các hộ kinh doanh nhỏ.
• Hóa đơn đầu vào: Nhiều hộ kinh doanh nhập hàng từ các nguồn nhỏ lẻ không cung cấp hóa đơn, gây khó khăn khi kê khai thuế GTGT. Ví dụ, chị H. (hộ kinh doanh thực phẩm) băn khoăn về hàng tồn kho không có hóa đơn đầu vào.
• Áp lực chuyển đổi: Không phải hộ kinh doanh nào cũng đủ điều kiện hoặc mong muốn lên doanh nghiệp. Các tiệm tạp hóa, quán phở nhỏ lo ngại về quy trình kế toán phức tạp và chi phí tăng cao.
• Còn thiếu hướng dẫn cụ thể: Nhiều hộ kinh doanh, như bà Nguyệt (tiểu thương tại TP.HCM), phàn nàn về việc thiếu tập huấn và đội ngũ kỹ thuật hỗ trợ từ xa, khiến họ lúng túng khi áp dụng hóa đơn điện tử.

4. Đánh giá chính sách

• Tích cực:
  • Tăng minh bạch: Kê khai doanh thu thực tế và sử dụng hóa đơn điện tử giúp giảm thất thu thuế, đảm bảo công bằng giữa các hộ kinh doanh và giữa hộ kinh doanh với doanh nghiệp.
  • Thúc đẩy chuyển đổi số: Chính sách này phù hợp với xu hướng kinh tế số, giúp hộ kinh doanh làm quen với công nghệ và quản lý chuyên nghiệp hơn.
  • Khuyến khích phát triển: Việc chuyển đổi lên doanh nghiệp giúp hộ kinh doanh tiếp cận các cơ hội mở rộng quy mô, vay vốn, và tham gia thị trường quốc tế.,
  • Hỗ trợ chính sách: Các ưu đãi như miễn thuế 3 năm, giảm thuế suất, và hỗ trợ phần mềm giúp giảm gánh nặng cho hộ kinh doanh khi chuyển đổi.
• Hạn chế:
  • Khoảng cách công nghệ: Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, thiếu kỹ năng và tài chính để áp dụng hóa đơn điện tử.
  • Rủi ro đóng cửa: Nếu không được hỗ trợ đầy đủ, một số hộ kinh doanh có thể bỏ sạp hoặc đóng cửa do không đáp ứng được yêu cầu mới. Bà Mỹ Châu (chợ Bà Chiểu) lo ngại nhiều tiểu thương sẽ từ bỏ kinh doanh nếu thiếu hướng dẫn.
  • Thời gian chuyển đổi gấp rút: Lộ trình bỏ thuế khoán từ 1/6/2025 (cho hộ doanh thu trên 1 tỷ đồng) và hoàn toàn vào 2026 được đánh giá là khá ngắn, gây áp lực cho các hộ chưa sẵn sàng.

5. Đề xuất giải pháp cho hộ kinh doanh

• Tìm hiểu quy định: Hộ kinh doanh cần chủ động nghiên cứu các văn bản pháp luật (Nghị định 70/2025/NĐ-CP, Thông tư 40/2021/TT-BTC) và đăng ký cập nhật mã số thuế.
• Sử dụng dịch vụ hỗ trợ: Thuê đại lý thuế hoặc sử dụng phần mềm như iHOADON, MISA meInvoice, hoặc Etax Mobile để đơn giản hóa việc kê khai và xuất hóa đơn.
• Tham gia tập huấn: Liên hệ chi cục thuế địa phương để tham gia các buổi hướng dẫn về hóa đơn điện tử và kê khai thuế.
• Cân nhắc chuyển đổi lên doanh nghiệp: Các hộ có doanh thu lớn (trên 1 tỷ đồng/năm) nên xem xét chuyển thành doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty TNHH để tận dụng ưu đãi thuế và tiếp cận nguồn lực mở rộng kinh doanh.
• Quản lý hóa đơn đầu vào: Làm việc với nhà cung cấp để đảm bảo có hóa đơn đầu vào hợp lệ, hoặc tìm nguồn cung cấp mới có hóa đơn điện tử.

6. Tình hình tại Việt Nam

• Thực trạng: Theo Cục Thuế, đến tháng 3/2025, có hơn 1,975 triệu hộ nộp thuế khoán và hơn 6.000 hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai. Mức thuế khoán bình quân là 672.300 đồng/tháng/hộ, trong khi thuế kê khai là 4,6 triệu đồng/tháng/hộ, cho thấy sự chênh lệch lớn về nghĩa vụ thuế.
• Phản ứng của hộ kinh doanh: Nhiều tiểu thương, như bà Nguyễn Thị Ngọc Châu (chợ Bà Chiểu, TP.HCM), đã chủ động triển khai hóa đơn điện tử nhưng gặp khó khăn với hóa đơn đầu vào từ các nguồn nhỏ lẻ. Một số khác, như chị Lam Thư (Q.7, TP.HCM), lo lắng về quy trình kê khai phức tạp khi bỏ thuế khoán.
• Hỗ trợ địa phương: Tại TP.HCM, các chợ truyền thống như chợ Bà Chiểu đã áp dụng công nghệ (phần mềm thu chi) cho hơn 80% tiểu thương, giúp việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử dễ dàng hơn. Tuy nhiên, các khu vực vùng sâu vùng xa vẫn cần thêm tập huấn và hỗ trợ kỹ thuật.

Chính sách bỏ thuế khoán và khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp là bước đi chiến lược nhằm hiện đại hóa quản lý thuế, thúc đẩy minh bạch, và hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân. Từ 1/6/2025, các hộ kinh doanh doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai thuế thực tế, với lộ trình bỏ hoàn toàn thuế khoán vào 2026.