Coaching là gì? những ai cần đến coaching?

1. Coach là gì?

Coaching là quá trình hợp tác giữa một huấn luyện viên (coach) và người được huấn luyện (coachee) nhằm khai phá tiềm năng, hỗ trợ đạt được mục tiêu cá nhân hoặc nghề nghiệp thông qua hướng dẫn, đặt câu hỏi gợi mở, và tạo môi trường sáng tạo, an toàn. Coach không đưa ra giải pháp trực tiếp mà khuyến khích coachee tự nhận thức, tìm hướng đi và phát triển kỹ năng. Thuật ngữ "coach" bắt nguồn từ thế kỷ 16, từ "kocsi" (xe ngựa ở làng Kocs, Hungary), ám chỉ việc dẫn dắt từ điểm này đến điểm khác. Trong ngữ cảnh hiện đại, coaching được áp dụng rộng rãi từ thể thao đến kinh doanh, giáo dục, và phát triển cá nhân.

2. Ai là người đưa ra khái niệm này?

Khái niệm coaching hiện đại không có một cá nhân cụ thể sáng lập, mà phát triển từ nhiều lĩnh vực như tâm lý học, giáo dục người lớn, và Phong trào Tiềm năng Con người (Human Potential Movement) những năm 1960. Một số nhân vật tiên phong có ảnh hưởng lớn:

• Timothy Gallwey: Với cuốn The Inner Game of Tennis (1974), ông nhấn mạnh vai trò của tư duy và nhận thức trong việc cải thiện hiệu suất, đặt nền móng cho coaching hiện đại.
• John Whitmore: Qua Coaching for Performance (1992), ông hệ thống hóa coaching như một công cụ phát triển cá nhân và tổ chức.
• Socrates: Nhà triết gia Hy Lạp cổ đại, thông qua phương pháp đặt câu hỏi (Socratic method), được coi là tiền thân của kỹ thuật coaching gợi mở.

3. Hiệu quả của coaching trong doanh nghiệp

Coaching mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp:

• Phát triển kỹ năng lãnh đạo: Giúp lãnh đạo và quản lý cải thiện khả năng ra quyết định, giao tiếp, và quản lý nhóm.
• Tăng hiệu suất làm việc: Khai thác tiềm năng nhân viên, cải thiện hiệu quả công việc và năng suất đội nhóm.
• Xây dựng văn hóa trao quyền: Tạo môi trường làm việc khuyến khích sự tự chủ, sáng tạo, và trách nhiệm.
• Giải quyết vấn đề: Hỗ trợ nhân viên tìm ra góc nhìn mới, phát triển giải pháp sáng tạo, và lập kế hoạch hành động cụ thể.
• Gắn kết đội ngũ: Tăng cường mối quan hệ, giảm căng thẳng, và xây dựng môi trường làm việc tích cực.
• Phát triển nhân tài: Nuôi dưỡng đội ngũ kế cận, đảm bảo sự phát triển bền vững của tổ chức.

4. Những đối tượng nào cần coach?

Coaching phù hợp với nhiều nhóm đối tượng trong doanh nghiệp:

• Lãnh đạo và quản lý cấp cao: Để phát triển kỹ năng lãnh đạo, ra quyết định chiến lược, và quản lý thay đổi.
• Nhân viên: Để cải thiện hiệu suất, phát triển kỹ năng, và vượt qua trở ngại trong công việc.
• Đội nhóm: Để tăng cường sự gắn kết, giải quyết xung đột, và đạt mục tiêu chung.
• Sinh viên hoặc người mới vào nghề: Để định hướng sự nghiệp và phát triển kỹ năng cần thiết.
• Doanh nhân: Để xây dựng chiến lược kinh doanh, quản lý doanh nghiệp, và tối ưu hóa hiệu suất.

5. Yêu cầu của một coach

Để trở thành một coach chuyên nghiệp, cần đáp ứng các yêu cầu:

• Kỹ năng cốt lõi:
  • Lắng nghe tích cực: Hiểu sâu sắc suy nghĩ và cảm xúc của coachee.
  • Đặt câu hỏi gợi mở: Khuyến khích coachee tự khám phá và tìm giải pháp.
  • Phản hồi không phán xét: Cung cấp ý kiến mang tính xây dựng, dựa trên quan sát.
  • Bảo mật: Đảm bảo thông tin từ coachee được giữ kín.
  • Thấu hiểu và đồng cảm: Xây dựng niềm tin và môi trường an toàn.
• Kiến thức và kinh nghiệm:
  • Hiểu biết sâu về lĩnh vực coaching (ví dụ: kinh doanh, sự nghiệp, cuộc sống).
  • Kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực liên quan để đưa ra hướng dẫn phù hợp.
• Đào tạo và chứng chỉ:
  • Tham gia các chương trình được công nhận bởi tổ chức uy tín như ICF (International Coach Federation).
  • Ví dụ: Chứng chỉ ACC (Associate Certified Coach) yêu cầu hơn 60 giờ đào tạo và 100 giờ thực hành; MCC (Master Certified Coach) cần 200 giờ đào tạo và 2500 giờ thực hành.
• Đạo đức nghề nghiệp:
  • Tuân thủ các quy tắc đạo đức, như tôn trọng coachee và không áp đặt quan điểm cá nhân.
• Tính tò mò và linh hoạt: Sẵn sàng học hỏi, điều chỉnh phương pháp phù hợp với từng coachee.

6. So sánh coaching với các loại hình khác

Coaching có nhiều điểm tương đồng và khác biệt với các phương pháp phát triển khác:
 

7. Các tổ chức nổi tiếng trên thế giới về coaching

• International Coach Federation (ICF): Tổ chức hàng đầu thế giới, cung cấp chứng chỉ uy tín (ACC, PCC, MCC) và thiết lập tiêu chuẩn đạo đức cho ngành coaching.

• Association for Coaching (AC): Tổ chức quốc tế thúc đẩy tiêu chuẩn và thực hành coaching chuyên nghiệp, hỗ trợ các coach trên toàn cầu.

• European Mentoring and Coaching Council (EMCC): Tập trung vào nghiên cứu và phát triển coaching, mentoring ở châu Âu, cung cấp chứng nhận và tài nguyên.

• Center for Creative Leadership (CCL): Chuyên cung cấp chương trình coaching và phát triển lãnh đạo cho doanh nghiệp.

• Co-Active Training Institute (CTI): Nổi tiếng với mô hình Co-Active Coaching, tập trung vào sự cân bằng giữa hành động và kết nối cảm xúc.

• Institute of Coaching (IOC): Liên kết với Harvard Medical School, tập trung vào nghiên cứu và đào tạo coaching dựa trên khoa học.

Hiện trang Coaching tại Việt Nam? Coach tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn sơ khai – phát triển nhanh nhưng chưa đồng đều
Dù trên thế giới, Coaching đã phát triển hàng chục năm, tại Việt Nam khái niệm này mới thực sự được biết đến rộng rãi từ khoảng 2015 trở lại đây, chủ yếu qua:

• Các khóa học về phát triển bản thân

• Chương trình đào tạo quản trị doanh nghiệp (như ActionCOACH, ICF Việt Nam)

• Phong trào học CEO, nâng cao năng lực lãnh đạo

• Doanh nghiệp FDI và tập đoàn lớn bắt đầu ứng dụng coaching nội bộ

Tuy nhiên, thị trường coaching Việt hiện còn:

• Nhiều hiểu lầm giữa coaching – mentoring – consulting

• Thiếu tiêu chuẩn nghề nghiệp rõ ràng và sự kiểm chứng uy tín

• Coach "tự phong" khá nhiều, gây nhiễu loạn nhận thức

Các phân khúc Coach đang hình thành tại Việt Nam

Những điểm tích cực nổi bật tại Việt Nam

• Nhu cầu tăng cao: Giới doanh nhân, quản lý trung cấp và lãnh đạo đang ngày càng nhận ra tầm quan trọng của coaching.

• Một số tổ chức quốc tế đã có mặt: ActionCOACH, ICF Chapter Việt Nam, John Maxwell Team, NLP coaching school...

• Các trường đại học, tập đoàn lớn đã bắt đầu áp dụng coaching: FPT, Viettel, Vingroup, VinUni, ngân hàng, bảo hiểm...

• Xu hướng xây “văn hóa coaching nội bộ” trong doanh nghiệp đang hình thành ở các tổ chức quy mô lớn và startup chuyển đổi số.

Khó khăn và bất cập hiện tại

Xu hướng tương lai của ngành Coach tại Việt Nam
Tích cực:

• Coach trở thành một phần trong phát triển văn hóa doanh nghiệp

• Coach nội bộ (internal coach) sẽ được đào tạo bài bản tại các công ty lớn

• Sự phát triển của AI Coaching Platform như BetterUp, CoachHub sẽ vào Việt Nam

• Các hội đồng nghề nghiệp (như ICF, EMCC) sẽ xây dựng tiêu chuẩn và cộng đồng bài bản hơn

Thách thức:

• Ngành cần được chuyên nghiệp hóa để tránh mất niềm tin từ xã hội

• Cần sự hỗ trợ từ nhà nước trong việc định danh, cấp phép hành nghề

• Cần phân biệt rõ coach – mentor – trainer – speaker để doanh nghiệp chọn đúng giải pháp

Coaching là công cụ mạnh mẽ giúp cá nhân và tổ chức khai phá tiềm năng, đạt mục tiêu, và phát triển bền vững. Với nguồn gốc đa dạng và sự phát triển mạnh mẽ, coaching đã trở thành một ngành nghề tiềm năng, đặc biệt trong doanh nghiệp. Để trở thành một coach giỏi, cần kết hợp kỹ năng, kinh nghiệm, và đạo đức nghề nghiệp, đồng thời hiểu rõ sự khác biệt giữa coaching và các phương pháp khác để áp dụng hiệu quả.