Liệu chính sách thuế quan mới sẽ bất lợi cho TT Mỹ!

Thử tìm hiểu Chính sách thuế quan là gì?

Chính sách thuế quan là một công cụ kinh tế mà chính phủ sử dụng để áp đặt thuế lên hàng hóa nhập khẩu hoặc xuất khẩu. Thuế quan thường được áp dụng nhằm mục đích bảo vệ ngành sản xuất trong nước, tăng nguồn thu ngân sách, hoặc điều chỉnh cán cân thương mại.
Có hai loại chính: thuế cố định (dựa trên số lượng hàng hóa) và thuế tỷ lệ (dựa trên giá trị hàng hóa). Ngoài ra, thuế quan cũng có thể mang tính chất trả đũa hoặc đàm phán trong quan hệ thương mại quốc tế.

Lịch sử hình thành chính sách thuế quan

Thuế quan đã tồn tại từ rất lâu trong lịch sử thương mại. Vào thời Trung cổ ở châu Âu, các lãnh chúa áp thuế lên hàng hóa qua lại lãnh thổ để tăng thu nhập. Đến thời kỳ chủ nghĩa trọng thương (thế kỷ 16-18), thuế quan trở thành công cụ chính để các quốc gia như Anh, Pháp bảo vệ kinh tế nội địa và tích lũy vàng bạc bằng cách hạn chế nhập khẩu và khuyến khích xuất khẩu.

Sang thế kỷ 19, với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản và thương mại tự do, thuế quan bị chỉ trích bởi các nhà kinh tế như Adam Smith, người cho rằng nó cản trở hiệu quả kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, Mỹ lại áp dụng thuế quan cao trong suốt thế kỷ 19 để bảo vệ ngành công nghiệp non trẻ, với Đạo luật Thuế quan 1828 (Tariff of Abominations) là một ví dụ nổi bật.

Sau Thế chiến II, thế giới chuyển sang hướng tự do hóa thương mại với sự ra đời của Hiệp định Chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) năm 1947, nhằm giảm thuế quan và thúc đẩy giao thương toàn cầu. Tuy nhiên, thuế quan vẫn được các nước sử dụng linh hoạt như một đòn bẩy kinh tế hoặc chính trị.

Hệ thống Bretton Woods có là bước ngoặt lớn về chính sách thuế quan!

Hệ thống Bretton Woods là một khuôn khổ kinh tế quốc tế được thiết lập vào năm 1944 tại hội nghị Bretton Woods (New Hampshire, Mỹ) giữa 44 quốc gia Đồng minh.
Mục tiêu là ổn định kinh tế toàn cầu sau Thế chiến II và tránh lặp lại khủng hoảng kinh tế như Đại Suy thoái 1929.
Hệ thống chính sách này có các đặc điểm chính:

• Tỷ giá cố định: Các đồng tiền được neo vào đồng USD, và USD được neo vào vàng (35 USD/ounce).
• Thành lập các tổ chức quốc tế: Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) được tạo ra để hỗ trợ tài chính và tái thiết.
• Thúc đẩy thương mại tự do: Dù không trực tiếp giảm thuế quan, hệ thống này khuyến khích hợp tác kinh tế và giảm rào cản thương mại.

Hệ thống Bretton Woods sụp đổ vào năm 1971 khi Tổng thống Nixon chấm dứt chế độ bản vị vàng, dẫn đến tỷ giá thả nổi và sự gia tăng của các chính sách bảo hộ ở một số quốc gia.

Vậy tại sao Trump quyết liệt trong việc tăng thuế?

Tổng thống Donald Trump theo đuổi chính sách tăng thuế quan mạnh mẽ, đặc biệt trong nhiệm kỳ đầu (2017-2021) và có dấu hiệu tiếp tục vào năm 2025, dựa trên triết lý “Nước Mỹ trên hết” (America First). Lý do chính liên quan đến thặng dư thương mại và nợ quốc gia:

1. Thặng dư thương mại và thâm hụt thương mại lớn của Mỹ:
   • Mỹ từ lâu đối mặt với thâm hụt thương mại lớn, khi nhập khẩu vượt xa xuất khẩu. Năm 2024, thâm hụt thương mại được ghi nhận ở mức khoảng 1.200 tỷ USD (theo các nguồn gần đây). Trump cho rằng điều này làm suy yếu ngành sản xuất nội địa, khiến Mỹ phụ thuộc vào hàng hóa nước ngoài (đặc biệt từ Trung Quốc và Việt Nam), và làm mất việc làm cho người lao động Mỹ.
   • Ông xem các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ (như Trung Quốc, Việt Nam, Mexico) là “lợi dụng” Mỹ, và thuế quan là cách để buộc họ giảm xuất khẩu hoặc mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ.
2. Nợ quốc gia tăng cao:
   • Nợ quốc gia Mỹ hiện vượt 35 nghìn tỷ USD (tính đến 2025), và Trump lập luận rằng thâm hụt thương mại kéo dài góp phần làm trầm trọng tình trạng này. Thuế quan được kỳ vọng sẽ tăng nguồn thu ngân sách (ước tính hàng tỷ USD mỗi năm) và giảm phụ thuộc vào vay nợ để tài trợ chi tiêu công.
   • Ông cũng muốn dùng tiền thuế để đầu tư vào cơ sở hạ tầng và giảm thuế nội địa, dù thực tế hiệu quả còn gây tranh cãi.
3. Tư duy bảo hộ và an ninh quốc gia:
   • Trump coi thuế quan là công cụ bảo vệ ngành công nghiệp chiến lược (như thép, nhôm) trước cạnh tranh nước ngoài, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu – điều ông cho là rủi ro an ninh quốc gia.

Những lợi ích trong việc này là gì?:

• Tăng việc làm trong một số ngành: Thuế quan có thể khuyến khích sản xuất trong nước, đặc biệt trong các ngành như thép, ô tô, tạo thêm việc làm cho người lao động Mỹ.
• Tăng thu ngân sách: Thuế quan mang lại nguồn thu bổ sung, có thể dùng để giảm thuế thu nhập cá nhân hoặc đầu tư công.
• Áp lực lên đối thủ thương mại: Các nước như Trung Quốc có thể nhượng bộ, mở cửa thị trường hoặc giảm trợ cấp doanh nghiệp, tạo sân chơi công bằng hơn cho hàng hóa Mỹ.

Tuy nhiên vẫn đi kèm những bất lợi:

• Giá cả hàng hóa tăng: Người tiêu dùng Mỹ phải trả giá cao hơn cho hàng nhập khẩu (như điện tử, quần áo, ô tô), làm giảm sức mua và tăng lạm phát. Ví dụ, thuế quan 2018 với Trung Quốc khiến giá nhiều mặt hàng tăng 10-25%.
• Trả đũa từ các nước khác: Các quốc gia như EU, Trung Quốc đã áp thuế trả đũa lên hàng Mỹ (nông sản, rượu whisky), gây thiệt hại cho nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu Mỹ.
• Rủi ro suy thoái: Nếu chiến tranh thương mại leo thang, tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại, Mỹ cũng không tránh khỏi ảnh hưởng tiêu cực.

Phân tích những rủi ro của đường lối tăng thuế TT Trump

1. Chiến tranh thương mại toàn cầu:
   • Các nước như Trung Quốc, EU, Việt Nam có thể đáp trả bằng thuế quan riêng, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu.
   • Điều này đặc biệt nguy hiểm khi Mỹ phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu thô và hàng tiêu dùng.
2. Tác động ngược lên kinh tế Mỹ:
   • Nhiều nghiên cứu (như từ Viện Peterson) chỉ ra rằng thuế quan Trump giai đoạn 2018-2019 làm mất hơn 300.000 việc làm ở Mỹ do giá cả tăng và xuất khẩu giảm. Nếu thuế tăng cao hơn vào năm 2025, thiệt hại có thể lớn hơn.
   • Chuỗi cung ứng nguyên liệu đứt gãy sẽ làm cho sản xuất đặc biệt các mặt hàng công nghệ cao của các công ty Mỹ bị đình trệ.
3. Phản ứng nội bộ:
   • Nội bộ Mỹ sẽ phân chia trong nội bộ các đảng phái cũng như dân Mỹ, vì cũng chỉ hơn 50% ủng hộ Trump mà thôi.
   • Các doanh nghiệp Mỹ (như Apple, Nike) phản đối vì chi phí sản xuất tăng, đặc biệt khi họ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc và Việt Nam. Người tiêu dùng và chính trị gia cũng có thể gây áp lực nếu lạm phát leo thang.
4. Hiệu quả không chắc chắn:
   • Thâm hụt thương mại không hẳn giảm do thuế quan, vì người Mỹ có thể chuyển sang nhập khẩu từ các nước khác (như Mexico thay vì Trung Quốc). Nợ quốc gia cũng không giảm đáng kể nếu chi tiêu công vẫn cao.
5. Rủi ro địa chính trị:
   • Chính sách thuế quan có thể làm xấu đi quan hệ với đồng minh (như EU, Canada), khiến Mỹ mất đi sự ủng hộ trong các vấn đề quốc tế lớn hơn (như cạnh tranh với Trung Quốc về công nghệ).

---------------------------------

Chính sách thuế quan của Trump phản ánh sự quay lại chủ nghĩa bảo hộ, trái ngược với xu hướng tự do hóa từ hệ thống Bretton Woods. Nó nhằm giải quyết thâm hụt thương mại và nợ quốc gia, nhưng hiệu quả thực tế phụ thuộc vào cách các nước khác phản ứng và khả năng Mỹ tự tăng cường sản xuất nội địa.
Trong ngắn hạn, người dân Mỹ có thể hưởng lợi từ việc làm tăng ở một số ngành, nhưng dài hạn, giá cả tăng và nguy cơ suy thoái kinh tế là những mối đe dọa lớn. Đường lối này chứa đựng rủi ro cao, đặc biệt nếu Trump không cân bằng được giữa bảo hộ và hợp tác quốc tế – điều mà hệ thống Bretton Woods từng thành công trong việc duy trì.